Thursday, February 23, 2012

ANDREA ZANZOTTO – poeta kontemporanju Taljan



Bħall-poeta nazzjonali Malti, Dun Karm Psaila, anki l-poeta Taljan Andrea Zanzotto twieled u miet fix-xahar ta’ Ottubru. Zanzotto twieled fl-10 ta’ Ottubru tal-1921, u dan fi Pieve di Soligo fil-provinċja ta’ Treviso, fir-reġjun tal- Veneto, mela fin-naħa ta’ fuq tal-Italja tal-Lvant. Fis-sena 1922 il-familja Zanzotto marret tgħix f’dar fil-kwartieri ta’ Cal Santa, dik id-dar li l-poeta spiss iddeskriva fix-xogħlijiet tiegħu, fosthom f’Autoritratto tal-1977.

Matul is-snin 20 missieru, li kien pittur, disinjatur, u politikament sostenitur ta’ Giacomo Matteotti, ġie akkużat li hu anti-faxxista, u dan meta s-setgħa ta’ Mussolini kienet qed tikber bil-mod il-mod. Kien għalhekk diffiċli għalih isib xogħol u b’hekk fl-1925 kellu jaħrab fi Franza fejn ħadem għal xi ħbieb tiegħu.
Andrea Zanzotto kien diġà jaf jikteb ta’ 6 snin meta daħal fl-iskola Primarja. Huwa jsostni li sa minn età bikrija kien jieħu gost jisma’ l-kelma mużikata jew kantata.

Fl-1929 il-mewt ta’ oħtu Marina (ta’ 6 snin) baqgħet tinfluwenzah matul ħajtu kollha. Missieru kellu jbati l-eżilju mill-ġdid minħabba kwistjonijiet politiċi u familtu kellha tgħaddi minn problemi finanzjarji minħabba d-dejn. Kien f’dan il-perijodu meta Andrea qorob lejn in-nanna materna u zitu Maria, li, kif kiteb f’Uno sguardo dalla periferia, involvietu f’biċċiet żgħar tat-teatru. Kien jieħu wkoll lezzjonijiet fil-mużika.

Aktar kemm Andrea avvanza aktar issaħħet id-deċiżjoni li jikseb Diploma fit-Tagħlim, u dan biex jgħin fil-qagħda finanzjarja mwiegħra ta’ familtu. Biex jagħmel dan kellu jivvjaġġa regolarment bejn id-dar u Treviso. Kien f’dan iż-żmien (snin 30) meta twieled fih interess b’saħħtu fil-letteratura. L-ewwel kitbiet li ppubblika kienu influwenzati sew mill-versi ta’ Giovanni Pascoli. Fl-1937 mietet oħtu l-oħra, Angela, ta’ 14-il sena. Din it-traġedja, flimkien mal-ivjaġġar lejn Treviso u l-istudji tiegħu dejjem jiżdiedu bdew jgħajjuh sewwa. Beda jistudja l-Grieg u l-klassiċi, imma fl-istess ħin beda jintlaqat spiss minn bosta allerġiji u anki mill-ażma, tant li dawn bdew inisslu fih sens ta’ esklużjoni mill-attivitajiet soċjali.

Fis-sena 1939 daħal fl-Università ta’ Padova biex jistudja l-Letteratura. Hawn beda jaqra x-xogħlijiet ta’ kittieba kbar bħal Baudelaire, Rimbaud, Hölderlin, imma anki Goethe u Heine. Beda jistudja l-Ġermaniż biex jaqra lil dawn tal-aħħar fl-oriġinal. Minkejja li qabel ta lezzjonijiet privati, għallem għall-ewwel darba fi skola fis-sena 1940 bħala għalliem sostitut. L-aħbar tal-bidu tal-Gwerra rat lill-familja Zanzotto furzata tbigħ nofs id-dar ta’ Col Santa.

Minkejja li kienu s-snin tad-dittatura faxxista Zanzotto skopra li bosta studenti kienu jaġixxu indipendentement. Fis-sena 1942 għamel preżentazzjoni dwar il-poeta Taljan Eugenio Montale, fejn interpreta l-pessimiżmu tiegħu f’dawl politiku u etiku. Fl-istess sena rċieva d-Diploma fil-Letteratura Taljana b’teżi dwar Grazia Deledda. Andrea rnexxielu jevita l-lieva minħabba bosta dgħjufijiet ta’ natura fiżika u b’hekk evita l-kampanji militari fir-Russja u fil-Greċja li ħallew eluf ta’ suldati Taljani mejtin. Aktar tard irrifjuta li jingħaqad mal-forzi tal-volontiera tal-Partit Faxxista. Minflok ingħaqad mal-forzi tar-Resistenza fi ħdan il-partit “Giustizia e Libertà” billi ħadem fil-qasam tal-istampar u tal-propaganda.

Fi tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija, wara perijodu fi Franza u fl-Isvizzera, reġa’ lura fl-Italja fejn iddedika ruħu għat-tagħlim. Is-sena 1951 ġabet bidla f’ħajtu proprju għax Zanzotto ddedika ħajtu lill-poeżija, lill-kritika letterarja u anki lill-kitba ta’ xeneġġaturi u djalogi f’kollaborazzjoni mar-reġista tal-films Fellini (per eżempju, il-film Casaova).

L-ewwel ġabra poetika kienet Dietro il paesaggio (1950). Fis-sena 1957 ħareġ il-ġabra Vocativo. Fil-poeżiji tiegħu qatt ma waqaf jirrifletti dwar in-natura, il-vjolenzi differenti matul l-Istorja, is-soċjetà u l-politika. Il-lingwaġġ tiegħu kien jitlaq mir-realtà u mill-mistoqsijiet il-kbar tad-dinja tal-Punent, imma xi drabi kien diffiċli. Kien lingwaġġ li jintrabat mad-dinja tal-pubbliċità u tal-psikanaliżi, u jirrifletti d-diżordni li fih kienet tinsab id-dinja moderna li tbiegħdet mill-għeruq u investiet fil-konkrit. Kien hemm drabi meta l-lingwa li kien iħaddem kienet qrib id-dinja tal-ħolm, u li timita mekkaniżmi tal-inkonzju. Fl-aħħar però dan il-lingwaġġ kien jinbidel f’messaġġ ta’ tama, b’tifħir kemm tal-libertà u tar-realtà. Ma ninsewx li d-dinja ta’ madwaru kienet għaddejja minn tibdiliet kbar: l-Italja kienet għaddejja minn realtà industrijali u konsumistika ġdida, realtà li lil Zanzotto poeta u intellettwali xejn ma niżlitlu. Is-snin 60 għalhekk kienu maħkuma mit-tema tal-“aljenazzjoni”.  Is-sena 1962 rat il-pubblikazzjoni ta’ IX Ecloghe.

Is-sena 1968 rat il-pubblikazzjoni ta’ ġabra poetika oħra minn tiegħu: La Beltà. Ġiet ippreżentata Ruma minn Pier Paolo Pasolini, u kkunsidrata mill-kritiċi bħala wieħed mill-aqwa riżultati tal-poeżija Taljana tat-tieni nofs tas-seklu 20. Fiha l-oġġetti esterni, il-pajsaġġ u n-natura jibqgħu preżenti imma ċċattjati ladarba r-realtà ta’ barra issa ġiet meqruda mis-soċjetà konsumistika. Kollox jinsab fi kriżi u f’dan id-dagħbien l-uniku punt fiss huwa l-lingwaġġ li jitlef mis-solidità tiegħu, isir ponn fonemi u tlaqliq. Huwa l-linġwaġġ tat-tfal. Pasque ħareġ fl-1973. Niltaqgħu fil-kitba ta’ Zanzotto ma’ personaġġi li ma jintesewx, anki għax jintrabtu ma’ dinja “antika”, ma’ għerf u tagħlim li la għandhom bidu u lanqas  tmiem.

Bejn l-1978 u l-1986 ippubblika versi bid-djalett tal-Veneto: Galateo in Bosco (1978); Fosfeni (1983); u Idioma (1986). Ippubblika anki saġġi letterarji - dwar poeti Taljani bħal Petrarca, Zanella, Leopardi, Foscolo, imma anki poeti barranin – bħal Fantasie di avvicinamento (1991) u Aure e disincanti nel Novecento letterario (1994). Zanzotto kien iħobb jaqra ħafna: diġà fis-snin 60 punt ta’ riferiment għalih kienu x-“xjenzi umani” (Lacan u Foucault), imma anki l-matematika, il-fiżika, iċ-ċibernetika u l-bqija. Dawn kienu jgħinuh biex iwessa’ l-għalqa tal-għarfien tiegħu imma anki l-prospettiva, u bosta traċċi tagħhom jidhru fil-poeżiji li kiteb.

Is-sena 1996 rat il-pubblikazzjoni ta’ Meteo li xi wħud qiesu bħala tislima lis-seklu 20, filwaqt li Sovrimpressioni li ħareġ fl-2001 tqies bħala tkomplija jew trasferiment tal-elementi poetiċi tat-tieni nofs tas-seklu 20 għat-tielet millennju. Bejn dawn it-tnejn, fl-1999, kienet ħarġet il-ġabra Tutte le poesie e una scelta di prose. Għaxar snin wara, fl-2009, ħarġet il-ġabra poetika Conglomerati: il-motivi ewlenin kienu dawk marbutin ma’ ċiviltà li tiftaħar b’bosta żviluppi xjentifiċi, imma mhix kapaċi tħares ġewwa fiha u twaqqaf il-ġirja sfrenata lejn il-qirda tagħha nnifisha.  Zanzotto hawn jerġa’ jimraħ fl-ispazji tant għal qalbu imma din id-darba umiljati u sfigurati mill-“progress”.

Apparti l-kitba tal-poeżija Andrea Zanzotto kien ukoll kittieb impenjat. Din it-tip ta’ kitba bdiet fir-reġjun fejn twieled, il-Veneto,  l-art li tant ħabb u għanna, u li ddefenda kontra l-ispekulazzjoni u l-qirda tal-pajsaġġ, u anki kontra l-partit tal-Lega Nord li huwa ddeskriva bħala “pesta” waqt intervista fil-programm “L’Infedele”, meta kellu 88 sena. Kien tassew poeta-gwerrier. Andrea Zanzotto kien kandidat għall-Premju Nobel fl-2008. Huwa miet reċentement  fit-18 ta’ Ottubru tal-2011 (mela 150 sena wara d-data tat-twelid ta’ Dun Karm Psaila). Kellu 90 sena u tmint ijiem.

Biblijografija:
RAMAT, Silvio, “Andrea Zanzotto – L’impeno del poeta”, f’POESIA, Dicembre 2011, N. 266, pp. 18-26.

Żewġ poeżiji ta’ Andrea Zanzotto:

Dietro il paesaggio

Nei luoghi chiusi dei monti
mi hanno raggiunto
mi hanno chiamato
toccandomi ai piedi.

Sulle orme incerte delle fontane
ho seguito da vicino
e senza distrarmi
le tenebre tenere del polo
ho veduto da vicino
le spoglie luminose
gli ornamenti perfettissimi
dei paesi dell’Austria.

Hanno fatto l’aria tutta fresca
di ciliegi e di meli nudi
hanno lasciato soltanto
che un piccolo albero crescesse
sulla soglia della sua tristezza
hanno lasciato fuggire in un riverbero
un tiepido coniglio di pelo.

Per le estreme vie della terra caduta
assistito da giorni tardi e scarsi
discendo nel sole di brividi
che spira da tramontana.

Colloquio

...Improbabile esistere di ora
in ora allinea me e le siepi
all’ultimo tremore
della diletta luna,
vocali foglie emana
l’intimo lume dela valle E tu
in un marzo perpetuo le campane
dei Vesperi, la meraviglia
delle gemme e dei selvosi eccelli
e del languore, nel ripido muro
nella strofa scalfita ansimando m’accenni;
nel muro aperto da piogge e da vermi
il fortunato marzo
mi spieghi tu con umili
lontanissimi erori,  a me nel vivo
d’ottobre altrimenti annientato
ad altri affanni attento
Sola sarai, calce sfinita e segno,
sola sarai fin che duri il letargo
o s’ecciti la vita.
......
E marzo quasi verde quasi
meriggio acceso di domenica
marzo senza misteri
inebeti nel muro.

Tagħrif u poeżiji miġburin minn Patrick Sammut



Tuesday, February 21, 2012

International festival "Sarajevo winter" and DIOGEN pro culture magazine


21.3.2012. POETRY MARATHON 2012. - DIOGENES IS SEEKING FOR A HUMAN BEING

Selector: Sabahudin Hadžialić

Director of International Festival "Sarajevo winter": Ibrahim Spahić


"2012...The poets in front of the Gate of the Gods as servants of love“
28 poets and poetess 19 countries




For more information see link: